Mieszkańcy lokali mieszkalnych będących własnością Gminy Miejskiej Kraków korzystać mogą z licznych instrumentów prawnych, mających na celu udzielenie pomocy w regulowaniu opłat bieżących, jak i w spłacie powstałych należności. Uwzględniając doświadczenia wynikające z zarządzania gminnym zasobem mieszkaniowym, w ostatnich latach dokonano wielu zmian w obowiązujących przepisach, jak również wprowadzono nowe rozwiązania. Obecnie lokatorom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej może zostać udzielona następująca pomoc:
Obniżka czynszu przyznawana jest na podstawie ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (tekst jednolity: Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266 z późn. zm.). Szczegółowe informacje na ten temat znajdują się w zakładce „Obniżki czynszu”;
Dodatek mieszkaniowy przyznawany jest w oparciu o przepisy ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 71, poz. 734 z późn. zm.). Dodatek mieszkaniowy przyznawany jest w formie decyzji administracyjnej na okres 6 miesięcy. W Gminie Miejskiej Kraków właściwą jednostką organizacyjną w sprawach związanych z przyznawaniem dodatków mieszkaniowych jest Referat ds. Dodatków Mieszkaniowych Wydziału Spraw Społecznych UMK.
Świadczenia z pomocy społecznej przyznawane na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362 z późn. zm.). W Gminie Miejskiej Kraków jednostką zapewniającą pomoc w formie świadczenia pieniężnego jest Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Krakowie i jego filie właściwe do obsługi dzielnic Krakowa. Pomoc ta udzielana jest zarówno najemcom lokali mieszkalnych jak i osobom zajmującym bezumownie lokale mieszkalne (np. utracili tytuł prawny poprzez wypowiedzenie umowy najmu z tytułu zadłużenia czynszowego).
Bank Zamian jest to rodzaj skrzynki kontaktowej, umożliwiającej przekazywanie informacji pomiędzy osobami, które wyrażą chęć zamiany zajmowanego lokalu na inny. Korzystanie z Banku Zamian jest bezpłatne. Z Banku Zamian mogą korzystać osoby zajmujące zadłużone lokale komunalne lub które utraciły tytuł prawny wskutek zadłużenia za opłaty związane z korzystaniem z lokalu lub posiadają prawomocny wyrok eksmisyjny z przyznaniem prawa do lokalu socjalnego z zasobu mieszkaniowego Gminy Miejskiej Kraków. Istnieje również możliwość przeprowadzenia zamiany zajmowanego lokalu na mniejsze mieszkanie, skutkująca obniżeniem kosztów eksploatacyjnych. Przedstawione sposoby zamiany mieszkań zostały uregulowane w § 45-48 uchwały Rady Miasta Krakowa Nr XXIV/288/07 z dnia 24 października 2007 r. w sprawie zasad wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu Gminy Miejskiej Kraków (z późn. zm.).
Centrum Integracji Społecznej Stowarzyszenie Aktywizacji Społeczno-Gospodarczej „Małopolskie Forum Pracy”
W celu przeciwdziałania problemowi narastania zadłużenia z tytułu najmu komunalnych lokali mieszkalnych w dniu 22 października 2010 r. zostało zawarte porozumienie pomiędzy Zarządem Budynków Komunalnych w Krakowie, Miejskim Ośrodkiem Pomocy Społecznej w Krakowie, Grodzkim Urzędem Pracy oraz Centrum Integracji Społecznej, Stowarzyszeniem Aktywizacji Społeczno-Gospodarczej „Małopolskie Forum Pracy”. Osoby bezrobotne, które posiadają zadłużenie z tytułu korzystania z mieszkań komunalnych, mogą odpracować swoje zobowiązania z ww. tytułu względem Gminy Miejskiej Kraków. Wdrożony program umożliwia zatrudnianie osób bezrobotnych przy wykorzystaniu przewidzianych obowiązującymi przepisami form „zatrudnienia wspomaganego”, tj. w formie uczestnictwa w Centrum Integracji Społecznej oraz świadczenia pracy w ramach robót publicznych. Każdy uczestnik programu ma zapewnione wszelkie przywileje wynikające z Kodeksu pracy, ustawy o zatrudnieniu socjalnym lub ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. W ramach udziału w programie dłużnik otrzymuje wsparcie pracownika socjalnego, psychologów, doradcy zawodowego, instruktorów zawodu, psychiatry, terapeuty uzależnień. Poddawany jest także procesowi reintegracji zawodowej i społecznej. Na konta zadłużonych mieszkań wpływa - stosownie do możliwości każdego z dłużników - całość lub część uzyskiwanego wynagrodzenia, zaś koszty realizacji programu nie obciążają budżetu Gminy Miejskiej Kraków.
Zakres czynności służących realizacji zadań własnych ZBK, wykonywanych przez Dłużników zatrudnionych przez Centrum Integracji Społecznej:
Obecnie przez CIS prowadzony jest nabór na wolne stanowiska pracy.
Klub Integracji Społecznej MOPS
W nawiązaniu do prowadzonych działań w ramach podjętego przez Gminę Miejską Kraków przedsięwzięcia mającego na celu przeciwdziałanie problemowi narastania zadłużenia z tytułu korzystania z komunalnych lokali mieszkalnych, w dniu 6 lutego 2013 r. Grodzki Urząd Pracy, Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Krakowie oraz Zarząd Budynków Komunalnych w Krakowie zawarły Porozumienie o współpracy dotyczące: „Reintegracji społecznej i zawodowej osób posiadających zadłużenie z tytułu korzystania z mieszkań komunalnych, mającej na celu pomoc w spłacie zadłużenia”, umożliwiające realizację alternatywnej formy pomocy osobom zadłużonym. Osoby bezrobotne, które posiadają zadłużenie z tytułu korzystania z mieszkań komunalnych, mogą wziąć udział w Programie Oddłużenie w ramach, którego będą mogły odpracować swoje zobowiązania z ww. tytułu względem Gminy Miejskiej Kraków. Kandydaci spełniający kryteria uczestnictwa, po zakwalifikowaniu do udziału w Programie, są zatrudniani w ramach robót publicznych w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w Krakowie (MOPS). Spłacają na rzecz Gminy kwotę zadłużenia w kwocie nie mniej niż 50% wynagrodzenia oraz regulują na bieżąco opłaty za korzystanie z lokalu. Umowy zawierane są na okres 5 miesięcy. Dłużnicy zatrudniani są na 0,5 lub pełen etat z wynagrodzeniem zasadniczym ok. 1 600 zł brutto na pełen etat. W trakcie pracy są objęci obowiązującym ubezpieczeniem. Wykonują prace porządkowe i gospodarcze. Wymagany jest dobry stan zdrowia, pozwalający realizować roboty publiczne oraz posiadanie niezbędnych kwalifikacji. Osoby pracujące w ramach robót publicznych mogą korzystać ze wsparcia w Klubie Integracji Społecznej MOPS (KIS) w formie grupowej oraz pracy socjalnej pracowników socjalnych, pomocy prawnika, psychologa lub doradcy zawodowego. W sytuacji aktualnego braku miejsc pracy, Dłużnicy chętni do udziału w Programie Oddłużenie mogą starać się o uczestnictwo w Klubie Integracji Społecznej MOPS, poprzez udział w projekcie „Pora na aktywność”. W okresie oczekiwania na rekrutację do robót publicznych mogą ubiegać się o realizację prac społecznie użytecznych. Warunkiem jest złożenie deklaracji o zgodzie na spłatę minimum 50% świadczenia za wykonywane prace na rzecz zadłużenia. Prace społecznie użyteczne mogą być wykonywane do 10 godzin tygodniowo. Świadczenie za godzinę pracy wynosi 7,70 zł, nie jest opodatkowane i nie wlicza się do dochodu podczas starań o pomoc w MOPS. Klub Integracji Społecznej Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej wspólnie z Zarządem Budynków Komunalnych w Krakowie i przy współpracy z Grodzkim Urzędem Pracy, organizuje spotkania informacyjne dla osób chętnych do udziału w Programie Oddłużenie. Spotkania odbywają się w KIS MOPS, os. Górali 19 w Krakowie. Liczba miejsc jest ograniczona. Udział w spotkaniu jest możliwy po wcześniejszym zgłoszeniu się w KIS osobiście, telefonicznie +48 12 644 14 31 lub mailowo: is@mops.krakow.pl.
Wdrożone dwa Programy są nastawione zarówno na wynik finansowy, jak również na osiągnięcie wyznaczonych celów w zakresie polityki społecznej prowadzonej przez Miasto, zakładającej aktywizację zawodową Dłużników, co w dalszej perspektywie może pozwolić na uzyskanie zatrudnienia na rynku pracy i będzie mieć odzwierciedlenie w regulowaniu opłat za użytkowanie mieszkania. Przed osobami zatrudnionymi otworzyła się realna perspektywa uregulowania wcześniej stale narastającego długu. Zatrudnione osoby (głównie przy pracach porządkowych oraz drobnych pracach remontowo – budowlanych) wykazują duża aktywność z nadzieją na przełamanie obecnej sytuacji bytowej, w jakiej się znajdują.
Osoby zalegające z opłatami z tytułu korzystania z mieszkań komunalnych na podstawie przepisów uchwały Rady Miasta Krakowa Nr CIV/1404/10 z dnia 23 czerwca 2010 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania ulg w spłacie należności pieniężnych mających charakter cywilnoprawny przypadających Gminie Miejskiej Kraków oraz miejskim jednostkom organizacyjnym, a także wskazania organów do tego uprawnionych (z późna. zm.) mogą aktualnie ubiegać się o rozłożenie przedmiotowej należności nawet na 72 miesięczne raty miesięczne, o ile wcześniej nie skorzystały z takiej możliwości.
Ponadto, w związku ze zmianami wprowadzonymi uchwałą nr XXXIII/416/11 z dnia 7 grudnia 2011 r. Rady Miasta Krakowa, zgodnie z zapisem § 5 opisanej powyżej uchwały, dopuszcza się, na wniosek dłużnika, możliwość jednorazowego umorzenia należności powstałych z tytułu korzystania z lokali mieszkalnych Gminy Miejskiej Kraków, jeżeli łącznie zostaną spełnione następujące warunki:
Zgodnie z § 4 ust. 1 pkt 5 ww. uchwały, należność może zostać umorzona w całości lub w części jeżeli w trakcie postępowania wyjaśniającego zostaną ustalone okoliczności uzasadniające zachodzenie ważnego interesu dłużnika lub interesu publicznego. Jednocześnie w świetle § 4 ust. 5 omawianej uchwały umorzenie należności może nastąpić tylko wtedy, kiedy warunki umorzenia zachodzą wobec wszystkich zobowiązanych do spłaty.
Ze względu na wyjątkowy charakter ulgi w formie umorzenia należności, w trakcie rozpoznawania wniosku uwzględniane są wszystkie okoliczności sprawy. Ponadto wszczęcie stosownej procedury może nastąpić po wyczerpaniu wszystkich możliwości rozwiązania problemu zadłużenia w oparciu o obowiązujące w tym zakresie rozwiązania prawne uwzględniające zarówno interes dłużnika jak i Gminy Miejskiej Kraków.
Obowiązujące w Gminie Miejskiej Kraków regulacje przewidują szereg działań, które mają mobilizować dłużników do regulowania opłat za korzystanie z gminnych lokali mieszkalnych m.in.: