Związek Miast Polskich jest organizacją o bogatych międzywojennych tradycjach. W latach 1917-1939 Związek mógł poszczycić się wieloma osiągnięciami na polu lobbingu legislacyjnego, promocji gospodarczej i kulturalnej miast.
Inicjatywa odtworzenia Związku pojawiła się w 1990 roku, po pierwszych po wojnie wolnych samorządowych wyborach (27 maja 1990 roku). Rady blisko 60 miast podjęły, w ciągu kilku miesięcy, uchwały o przystąpieniu do Związku Miast Polskich.
Obecnie do Związku Miast Polskich należy ponad 300 miast i miasteczek, w których zamieszkuje ponad 70% ludności Polski.
Siedzibą Związku Miast Polskich jest Poznań. Biuro Związku mieści się przy ul. Roboczej 46A, 61-517 Poznań, tel. 61 633 50 50, fax 61 633 50 60, e-mail: biuro@zmp.poznan.pl; https://www.miasta.pl/Dyrektorem Biura ZMP jest Andrzej Porawski.
Organem stanowiącym Związku Miast Polskich jest jego Zgromadzenie Ogólne. Prezesem Zarządu Związku jest Senator RP Zygmunt Frankiewicz. Wiceprezesem Zarządu Związku jest Jacek Majchrowski, Prezydent Miasta Krakowa, który z ramienia zarządu organizacji został także opiekunem utworzonej w 2022 roku Komisji ds. klimatu Związku Miast Polskich.
Przedstawiciele Miasta Krakowa w komisjach organizacji:
Komisja Polityki Miejskiej i Rozwoju Miast – Pani Anna Sochacka, Dyrektor Wydziału Strategii, Planowania i Monitorowania Inwestycji; Pani Katarzyna Wysocka,Dyrektor Wydziału ds. Przedsiębiorczości i Innowacji
Komisja Geodezji i Infrastruktury Informacji Przestrzennej – Pani Maria Kolińska, Dyrektor Wydziału Geodezji
Komisja Gospodarki Mieszkaniowej – Pan Andrzej Poznański, Dyrektor Wydziału Mieszkalnictwa
Komisja Zagospodarowania Przestrzennego – Pani Elżbieta Szczepińska, Dyrektor Wydziału Planowania Przestrzennego
Komisja Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska – Pan Andrzej Łazęcki, Dyrektor Wydziału Gospodarki Komunalnej i Klimatu
Komisja Administracji – Pan Piotr Bukowski, Zastępca Dyrektora Wydziału Organizacji i Nadzoru; Pani Barbara Skrabacz-Matusik, Zastępca Dyrektora Wydziału Organizacji i Nadzoru
Komisja Bezpieczeństwa i Porządku Publicznego – Pan Jerzy Mądrzyk, Komendant Straży Miejskiej Miasta Krakowa; Pan Bogdan Klimek, Dyrektor Wydziału Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego
Komisja Edukacji – Pani Anna Korfel-Jasińska, Zastępca Prezydenta Miasta Krakowa
Komisja Kultury – Pani Katarzyna Olesiak, Dyrektor Wydziału Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Komisja Turystyki – Pani Katarzyna Gądek, Zastępca Dyrektora Wydziału ds. Turystyki
Komisja Sportu – Pan Janusz Kozioł, Pełnomocnik Prezydenta Miasta Krakowa ds. Rozwoju Kultury Fizycznej; Pan Krzysztof Kowal, Dyrektor Zarządu Infrastruktury Sportowej; Pani Barbara Mikołajczyk, Zastępca Dyrektora Zarządu Infrastruktury Sportowej
Komisja Polityki Społecznej – Pan Andrzej Kulig, Zastępca Prezydenta Miasta Krakowa; Pan Jan Żądło, Dyrektor Krakowskiego Centrum Świadczeń; Pani Elżbieta Kois-Żurek, Dyrektor Wydziału Polityki Społecznej i Zdrowia
Komisja Finansów – Pani Małgorzata Okarmus, Skarbnik Miasta Krakowa
Komisja Partnerstwa i Dialogu – Pan Jerzy Muzyk, Zastępca Prezydenta Miasta Krakowa; Pan Andrzej Kulig, Zastępca Prezydenta Miasta Krakowa; Pani Katarzyna Wysocka, Dyrektor Wydziału ds. Przedsiębiorczości i Innowacji; Pani Elżbieta Kois-Żurek, Dyrektor Wydziału Polityki Społecznej i Zdrowia; Pan Mateusz Płoskonka, Zastępca Dyrektora Wydziału Polityki Społecznej i Zdrowia.
Komisja Transportu – Pan Łukasz Franek, Dyrektor Zarządu Transportu Publicznego
Komisja Polityki Europejskiej i Spraw Zagranicznych – Pani Anna Sochacka, Dyrektor Wydziału Strategii, Planowania i Monitorowania Inwestycji
Komisja Gospodarki Nieruchomościami – Pani Marta Witkowicz, Dyrektor Wydziału Skarbu Miasta
Komisja Praw Człowieka i Równego Traktowania – Pani Nina Gabryś, Pełnomocniczka Prezydenta Miasta Krakowa ds. Polityki Równościowej; Pan Mateusz Płoskonka, Zastępca Dyrektora Wydziału Polityki Społecznej i Zdrowia
Komisja ds. Klimatu – Pani Ewa Całus, Pełnomocniczka Prezydenta Miasta Krakowa ds. Edukacji Klimatycznej.
Największym projektem badawczym jest System Analiz Samorządowych (SAS), który od 1999 roku monitoruje najważniejsze dziedziny życia publicznego w miastach członkowskich: pomoc społeczną, oświatę, kulturę i transport.
Związek Miast Polskich jest członkiem Rady Gmin i Regionów Europy (CEMR), skupiającej 45 organizacji gmin, powiatów i regionów z 31 krajów Europy, gdzie współpracuje z wieloma organizacjami zagranicznymi. ZMP ma także swoich przedstawicieli w Komitecie Regionów UE i w Kongresie Władz Lokalnych i Regionalnych Europy (CLRAE), który jest samorządową instytucją konsultacyjną przy Radzie Europy.
Składka członkowska Gminy Miejskiej Kraków na rok 2023 wynosi 196 983,55 zł.